درّی از دریای قرآن
بنای ما در این نوشتار، بررسی عقلی است؛ اما حیف است از پرتو کتاب الهی، بهره‌ای هرچند ناچیز نبریم. آیه‌های متعدد قرآن کریم از حجاب سخن گفته‌اند.
اینجا فرصت طرح همۀ آن‌ها نیست؛ اما یکی را ذکر می‌کنیم تا به پیوند عمیق عقل و وحی بیشتر توجه کنیم:
«يَا أَيُّهَا النَّبِيُّ قُلْ لأزْوَاجِكَ وَبَنَاتِكَ وَنِسَاءِ الْمُؤْمِنِينَ يُدْنِينَ عَلَيْهِنَّ مِنْ جَلابِيبِهِنَّ ذَلِكَ أَدْنَى أَنْ يُعْرَفْنَ فَلا يُؤْذَيْنَ»
(احزاب، 59.)
معنای سادۀ آیه این است: پیامبر، به همسران و دخترانت و زنان مسلمانان سفارش کن که با چادرهایشان خود را کامل و نیکو بپوشانند. این‌جور پوشش بهتر است برای آنکه آنان را به پاک‌دامنی بشناسند و اذیتشان نکنند.
اما نکته‌های فراوانی در این چند کلمه نهفته است که برخی را بازگو می‌کنیم:
1. موضوع آیه بیان دستور حجاب بوده و همراهش دلیل عقلی آن را ذکر کرده است. مخاطب دستور نیز دو گروه‌اند: نخست همسران و دختران پیامبرصلوات الله علیه و آله و بعد همۀ زنان مؤمن. ابلاغ دستور هم بر عهدۀ حضرت رسول‌الله صلوات الله علیه و آله است.
2. این آیۀ شریفه به پیامبر صلوات الله علیه و آله می‌فرماید:
اول زنان و دختران خودت، سپس بقیۀ زن‌ها. از نکاتی که این تأکید ویژه به ما می‌فهماند، این است:
رهبر بزرگ اسلام پوشش کامل را از همسران و ختران خود آغاز می‌کنند؛ آنان نیز از شرّ بیماردلان در امان نیستند، چه رسد به زنان و دختران ما!
3. وسیلۀ حجاب را با واژۀ «جلابیب» گفته که جمع جلباب بوده و از ریشۀ «جلب» است.
جلب یعنی سوق‌دادن و کشاندن چیزی از جایی به جایی.
نمونه‌اش هم جلبِ لباس است: پوشش را می‌کشاند. کجا؟ «يُدْنِينَ عَلَيْهِنَّ»؛ یعنی دورتاردور خودشان بگیرند. درحقیقت، پوشش را باز نگذارند.
4. جلب و جلباب ازنظر واژه‌شناسی، چند تفاوت دارند؛ ازجمله اینکه اصل کلمۀ جلب سه‌حرفی (ج، ل، ب) است و جلباب پنج‌حرفی (ج، ل، ب، ا، ب). در زبان عربی، افزایش حرف نشانۀ تقویت و تکرار معناست و تکرار معنا یعنی استمرار. همچنین الف هم که به شکل ایستاده نوشته می‌شود، یعنی استقامت در عمل؛ بنابراین، این پوششِ زن باید دائمی باشد.
5. فرمود: «يُدْنِينَ عَلَيْهِنَّ» (به خودشان نزدیک بکنند)؛ یعنی پوشش را باز نکنند که لباس زیر آن پیدا باشد.
6. «عَلَيْهِنَّ» گویای این است که جلباب پوششی سرتاسری است؛ ازاین‌رو، غیر از «خُمُر»ی است که در آیۀ 31 سورۀ نور، سفارش شده و به‌معنای مقنعه و روسری است که سر و گردن و روی سینه را کاملاً می‌پوشاند: «وَلْيَضْرِبْنَ بِخُمُرِهِنَّ عَلَى جُيُوبِهِنَّ».
7. عبارت «ذَلِكَ أَدْنَى أَنْ يُعْرَفْنَ فَلا يُؤْذَيْنَ» علت را گفته: با این پوشش، بینندگان تقوا و عفت و پاک‌دامنی آن‌ها را بهتر می‌شناسند و آزارشان نمی‌دهند. این استدلال محکم، بخشی از رهنمودهای عقل است که در این نوشتار خواندیم.
8. به نظر شما با این اوصاف، امکان دارد این پوشش چیزی جز «چادر» باشد؟!
