بررسی قوانین موجود، اعم از قانون اساسی و سایر قوانین، نشان می‏ دهد که زنان ایران، مشکل اساسی‏ ای از لحاظ قانونی ندارند؛ لکن عوامل اقتصادی، فرهنگی و سنّتی ویژه‏ای، در قالب قوانین نانوشته، مانع مشارکت کامل زنان در روند توسعه و استفاده از مزایای توسعه‏ اند.
در این نوشتار کوتاه، به دو مسئله مربوط به زنان و دختران در جوامع توسعه‏ یافته و عقب‏ مانده، اشاره می‏ شود :

· اشتغال زنان
زنان، از اوّلین پگاه حیات جمعی بشر، در تمام عرصه‏ های اجتماعی، نقشی مؤثّر و تعیین کننده داشته ‏اند و براساس نظر بسیاری از محقّقان و مردم شناسان، سنگ بنای تمدّن‏های مادی جوامع در پی فراگیری کشاورزی و زراعت توسط زنان نهاده شده است و شاید بتوان گفت که تداوم، پیشرفت و تکامل جامعه ی اولیه انسانی، بیشتر مدیون تلاش‏ها، کوشش‏ها، مجاهدت‏ها و زحمات بی‏ دریغ زنان بوده است تا مردان!
در جوامع گوناگون و در بین افراد مختلف، انگیزه‏ های بسیاری، زنان را به بازار کار می‏ کشاند که در این‏جا به مهم‏ترین آنها (که بالاخص در جامعه ما می ‏تواند مطرح باشد)، اشاره ‏ای کوتاه خواهیم داشت:
۱) انگیزه ‏های اقتصادی
یکی از شایع‏ترین دلایل اشتغال زنان، نه تنها در ایران، بلکه در جوامع مختلف، کمک به وضعیت اقتصادی همسر و خانواده است. بالا بودن هزینه‏ ها و تنوّع نیازها و خواسته ‏های خانواده، معمولاً مانع از آن است که درآمد مرد به تنهایی از عهده ی اداره خانوار برآید. این نیاز، مخصوصاً در شرایط نابه‏ سامانیِ اقتصادی، بیشتر ضرورت می ‏یابد و موجب روی آوردن زنان، به انواع و اقسام کارهای دست پایین، با مزد بسیار کم می‏ شود.
۲) انگیزه ‏های روانی و استقلال‏ طلبی
بسیاری از زنان، صرفاً به انگیزه ی نیل به استقلال مالی، راهی بازار کار می ‏شوند. بدین معنا که حتی در صورت بی‏ نیازی خانواده از درآمد آنها، به کار می ‏پردازند و دستمزد خود را به دلخواه، پس ‏انداز یا هزینه می ‏نمایند. یکی از جنبه‏ های مهم اشتغال با انگیزه مذکور، احساس نوعی هم آوردی با مرد در اداره امور خانه و در واقع، تقسیم مدیریت خانواده بین زن و مرد است.
میل به استقلال مالی در محیط ‏ها و جوامعی که آمار طلاق بالایی دارند یا در آنها نرخ بی‏کاری و تلفات مردان بالاست و طبعاً زنان را با نوعی نگرانی و ترس از شرایط آینده مواجه می ‏سازد، اهمیت بیشتری می ‏یابد.
۳ ) انگیزه ‏های اجتماعی
گاهی هم میل به کسب هوّیت و شخصیت اجتماعیِ مؤثر، افراد را وادار به حضور در جامعه می ‏کند. محیط محدود خانه و کارهای تکراری آن، که تقریباً تمام وقت مفید فرد را به خود اختصاص می‏ دهد، کمتر زمینه‏ ای برای رشد ادراکی و شخصیتی فرد، باقی می ‏گذارد و در چنین شرایطی، زن برای جلوگیری از رخوت و خُمود فکری و روحی، خروج چند ساعته از محیط خانه را انتخاب می‏ کند. امّا در برخی از موارد، عامل اصلی شکل‏گیری انگیزه حضور فعال در اجتماع و ورود به بازار کار، عرصه توانایی‏ها و تخصّص‏ های به دست آمده است. این مورد، شخصاً در مورد زنان تحصیل کرده و واجد تخصّص‏ های مورد نیاز جامعه، مصداق پیدا می‏کند.
اشتغال زنان، زمینه و مقدمه‏ ای برای حضور اجتماعی آنان است و آثار اجتماعی این امر، دامنه وسیعی را در برمی‏ گیرد. ضمن این که امروزه، اشتغال زنان به عنوان یکی از عوامل تحقّق توسعه پایدار و همه جانبه تلقی می ‏گردد.

· فرار و خانه گریزی دختران
فرار از خانه، رفتاری است که در ابتدا به صورت یک اقدام ساده انجام می‏ گیرد و سپس تا تکّدی، سرقت، خرید و فروش مواد مخدّر، اعتیاد، فحشا، قتل، و در نهایتْ خودکشی کشیده می ‏شود.
پدیده «دختران فراری» با گسترش روز افزون خود، امروز به عنوان یک تهدید جدّی برای کانون گرم خانواده ‏ها مطرح و عامل افزایش ناهنجاری‏ های اجتماعی در کلانْ‏شهرها شناخته شده است.
دختران فراری، اقدام خود را نوعی «اعتراض» می‏دانند و خود را قربانی روابط ناسالم خانواده ‏ها و فراموش شدن خود در جامعه می‏دانند. به اعتراف پژوهشگران اجتماعی، فرار دختران، نتیجه یک فرایند روانی و ذهنی در نوجوانان است که برای رسیدن به امنیّت درونی و رهایی از سلطه ی والدین، زندگی خانه به دوشی را برمی‏گزینند.
در ایران، از حدود پنج سال پیش به دلیل افزایش فراریان از خانه، به این معضل توجه شده است و فرار کودکان و نوجوانان، به عنوان یک آسیب جدّی، مورد بررسی قرار گرفته است.
طبق آمارهای منتشر شده: در سال ۱۳۷۸، ۹۳۷ دختر فراری و ۷۳۵ پسر فراری توسط نیروی انتظامی در تهران دستگیر شده ‏اند. به این ترتیب، تعداد فراریان از خانه ۳۰ درصد نسبت به سال قبل، افزایش داشته است. سال ۱۳۷۸ تا ۱۳۷۹، ۵۴۵۰ دختر فراری و ۵۰۰۰ پسر فراری در تهران دستگیر شده ‏اند که ۹۶% آنان بدون سابقه کیفری بوده ‏اند.
تحقیقات نشان می‏دهد که سبب حدود ۷۰ درصد فرار فرزندان، والدین هستند، به طوری که از خرداد تا شهریور ماه، وقتی نوجوانان پس از فراغت از مدرسه نمی ‏توانند محیط نامساعد خانواده را تحمّل کنند، به امید قرار گرفتن در فضای بهتر و مساعدتر، از خانه فرار می‏ کنند و در فروردین ماه ـ که اعضای خانواده و فامیل به دید و بازدید و انجام دادن مراسم سال نو مشغول هستند ـ کمترین فرار را شاهد هستیم.
آمارها نشان می‏دهد افرادی که از خانه فرار می‏ کنند، غالباً ۱۴ تا ۲۵ سال دارند و ۸۰ درصد آنها به دلیل ناسازگاری با والدین، ترجیح می‏ دهند خانه ی خود را ترک کنند.
از مهم‏ترین علت‏های فرار دختران، طلاق و اعتیاد والدین است. طلاق، روابط عاطفی و ارتباطات سالم انسانی را سست می‏کند و این خلأ عاطفی، باعث می‏شود که دختران، از خانه بگریزند.

منابع

۱ . مباحثی پیرامون اشتغال زنان، حمید محمدی، تهران: اداره کل پژوهش‏های سیما، ۱۳۸۰ .

۲ . زن و توسعه پایدار، گروه تدوین، تهران: انتشارات سازمان محیط زیست، ۱۳۷۸ .

۳ . فرار دختران، صادق برزگر، قم: نشر جمال، ۱۳۸۲.

۴ . روان شناسی فرار از خانه، مریم حیدری، قم: مهر قائم، ۱۳۸۱.

۵ . زنان، مشارکت و برنامه‏ریزی برای توسعه پایدار (ج۲)، تهران: مرکز امور مشارکت زنان ریاست جمهوری