براى حجاب كاركردهايى در دو حوزه فردى و اجتماعى، قابل تصوّر است:

الف. كاركردهاى فردى همچون: پاسخ گويى به نياز فطرى «خوداستتارى» و تأمين امنيّت در برابر گرما و سرما و.

ب. كاركردهاى اجتماعى مانند: هويّت‏بخشى و ايجاد امنيّت اجتماعى و.

كاركردهاى فردى و اجتماعى حجاب

براى حجاب كاركردهايى در دو حوزه فردى و اجتماعى، قابل تصوّر است:

الف. كاركردهاى فردى همچون: پاسخ گويى به نياز فطرى «خوداستتارى» و تأمين امنيّت در برابر گرما و سرما و.

ب. كاركردهاى اجتماعى مانند: هويّت‏بخشى و ايجاد امنيّت اجتماعى و.

زن با عنصر حجاب اسلامى، نه تنها به تهذيب، تزكية نفس و ملكات نفسانى پرداخته و قرب الهى را فراهم مى‏سازد بلكه باعث گسترش روزافزون امنيّت اجتماعى و ايجاد زمينه‏اى جهت رشد معنوى مردان مى‏گردد. خداوند سبحان، خطاب به پيامبر خود مى‏فرمايد: «به مردان مؤمن بگو: تا چشمان خود را از نگاه ناروا بپوشانند و فروج و اندامشان را محفوظ دارند كه اين بر پاكيزگى جسم و جان ايشان، بهتر است».(1) همچنين مى‏فرمايد: «به زنان و دختران خود و به زنان مؤمن بگو: خويشتن را با چادرهاى خود بپوشانند كه اين كار براى آن است كه آنها به عفّت شناخته شوند تا از تعرّض و جسارت، آزار نكشند (در امنيّت كامل باشند) خداوند در حقّ خلق، آمرزنده و مهربان است».(2)

همان‏گونه كه ذكر گرديد، حجاب و پوشش اسلامى براى مردان و زنان، تنها از كاركرد فردى برخوردار نيست و فقط براى سامان‏دهى خلقيّات و ملكات نفسانى آدميان، مؤثر نمى‏باشد بلكه از كاركرد اجتماعى نيز برخوردار است. حجاب، غرايز، التهاب‏هاى جسمى و معاشرت‏هاى بى‏بند و بار را كنترل كرده، بر تحكيم نظام خانواده مى‏افزايد. همچنين از انحلال كانون مستحكم و پايدار زناشويى جلوگيرى كرده، امنيّت اجتماعى را فراهم مى‏سازد. حال اگر كسانى با نگرش دينى، اسلامى يا با رويكرد جامعه‏شناختى و روان‏شناسى به چنين كاركردها و تأثيرات مطلوب به ويژه تأمين امنيّت اجتماعى پى ببرند نه تنها هدفمندانه، زندگى مى‏كنند بلكه براى رفتارها و انديشه‏هايشان دست به گزينش مى‏زنند تا به اهداف متعالى الهى انسانى دست يازند. از اين‏رو به مورد حجاب نيز به عنوان راهبردى كارساز، جهت تأييد و ترويج ارزش‏هاى اجتماعى، تأمين‏كنندة سعادت آدمى و منشأ قرب الهى مى‏نگرند.

بنابراين پوشش اسلامى به منزله يك حفاظ ظاهرى و باطنى در برابر افراد نامحرم، قلمداد مى‏شود كه مصونيت اخلاقى و خانوادگى و پيوند عميق ميان حجاب ظاهرى و بازدارى باطنى و از همه مهمّ‏تر امنيّت اجتماعى را فراهم مى‏سازد و پيشينة آن به اندازه تاريخ آفرينش انسان است چراكه پوشش و لباس هر بشرى، پرچم كشور وجود او است. پرچمى كه وى بر خانه وجودش نصب كرده و با آن اعلام مى‏دارد كه از كدام فرهنگ تبعيّت مى‏كند.(3)

در ادامه به بيان هدف و فلسفه اين مصداق مهمّ اسلامى و رابطه فراگير و تنگاتنگ آن با امنيّت اجتماعى از جنبه‏هاى مختلف مى‏پردازيم:

امنيّت اجتماعى، هدف اساسى وجوب حجاب

با توجه به آيات قرآن مجيد، به خوبى روشن مى شود كه هدف از تشريع وجوب حكم حجاب اسلامى، دستيابى به تزكيه نفس، طهارت، عفّت و پاكدامنى، جهت استحكام و گسترش امنيّت اجتماعى است: «و اذا سَأَلْتُموهُنَّ مَتاعا فَسْئلوهُنَّ مِنْ وَراءِ حِجابٍ ذلِكُم أطْهَرُ لِقلوبِكُم و قُلُوبِهِنَّ».(4)

چون نگاه نامحرم توسط مردان، باعث تحريك و تهييج جنسى آنان و در نتيجه منجر به فساد و ريشه‏كنى امنيّت اجتماعى مى‏شود، خداوند در كنار دستور حجاب و پوشش بدن به بانوان، مردان را نيز امر به حجاب و پوشش چشم داده و نگاه به نامحرم را بر ايشان، حرام كرده است. در اين‏باره از امام رضا (ع) نقل شده است: « حرّم النَّظَر الى شُعورِ النّساء المَحْجوبات بالازْواج و غَيْرهِنَّ مِنَ النّساء لما فيه مِنْ تَهْييجِ الرّجال و ما يَدْعوا التَّهْييج الى الفَساد و الدُّخول فيما لا يحلّ و لا يجمل»(5) «نگاه به موهاى زنان باحجاب ازدواج‏كرده و بانوان ديگر، از آن جهت حرام شده است كه نگاه، مردان را برمى‏انگيزد و آنان را به فساد فرامى‏خواند در آنچه كه ورود در آن نه حلال است و نه شايسته».

از مجموع اين گفتار به دست مى آيد كه هدف از وجوب حجاب اسلامى علاوه بر موارد مذكور ايجاد صلاح و پيشگيرى از فساد، جهت تأمين و گسترش امنيّت اجتماعى است.

امنيّت اجتماعى، فلسفه حقيقى وجوب حجاب

يكى از فلسفه‏هاى حقيقى وجوب حجاب، حفظ آرامش زن، مصونيّت جامعه از فساد و عمق و معنا بخشيدن به امنيّت اجتماعى با توسعه آن است زيرا نفس آدمى، دريايى موّاج از تمايلات و خواسته‏هاى او است كه مهم‏ترين آنها به خوراكى‏ها، امور جنسى و مال و جاه و مقام، مربوط مى‏شود و بدون شك بالاترين خواسته‏هاى مردان، تمايل به جنس زن است. در سخنان عرفا آمده است: «أعْظَمُ الشَّهْوَة، شَهْوَة النّساء»(6) «بزرگ‏ترين

خواسته‏ هاى مرد، رغبت به زنان است».

ارائه زيبايى‏ها و مواضع بدن زن، به شهوت و طمع مردان، دامن مى‏زند و آنها را به يك كانون جدّى خطر، مبدّل مى‏سازد كه به سلب آرامش زن و امنيّت اجتماعى منتهى مى‏گردد. آنچه مى‏تواند از اين نا امنى پيشگيرى كند، پوشش زن از چشمان گرسنه نامحرمان است كه با حجاب كامل اسلامى، عملى خواهد شد.

پوشش دينى، پيام عفّت، شخصيّت و خداترسى زن مسلمان است و مردان جامعه، نه تنها به چنين بانويى چشم طمع نخواهند داشت كه او را نيرويى بالفعل در هرچه سعت بخشيدن امنيّت اجتماعى دانسته و نجابتش را مى‏ستايند. در اين صورت زن نه تنها در سنگر حجاب خود، از تير نگاه‏هاى زهرآلود، سخنان آزاردهنده و برخوردهاى اراذل جامعه در امان خواهد بود بلكه امنيّت و آرامش درونى خود و اجتماع خويش را برقرار خواهد كرد.

نكته معنوى و عرفانى قابل ذكر در اين باب، پيام آسمانى، خطاب به زنان است: «اى زن آگاه باش، دنيا خراب‏آبادى است كه هر نقطه آن به مين‏هاى شيطان و نگاه‏هاى آلوده، ناامن گشته است. اما فرشته‏هاى حجاب در محفل انس و ياد خدا در امنيّتى بى‏نظير به سر مى‏برند كه ديگران از طعم آن بى‏خبرند».(7)

شب تاريك و بيم موج و گردابى چنين حايل كجا دانند حال ما سبكباران ساحل‏ها

پايه‏ هاى تحقق امنيّت اجتماعى، در سايه‏سار حجاب بانوان

پوششى كه اسلام آن را به عنوان يك حكم شرعى اعلام كرده است، يك عمل ظاهرى و گسسته از عوامل و پايه‏ها نيست بلكه حجاب، خيمة عفاف بانوانى است كه آن را بر پايه‏هاى خود استوار نموده و باعث ترويج ارزش امنيّت اجتماعى مى‏گردند و به تحقق آن در جامعه اسلامى، كمك مى‏كنند. اين پايه‏هاى اساسى عبارت است از:

1. ايمان به خدا و جهان آخرت از مهم‏ترين عواملى كه بانوان توسط آن به آرامش روحى و روانى دست يافته، امنيّت اجتماعى جامعه را فراهم مى‏كنند، اين است كه وقتى زن به خداى تعالى و علم و حكمت او ايمان آورد و معتقد گردد احكامى كه براى بشريّت تشريع كرده، بدون نقص و داراى آثار مطلوبى است، از حكم الهى حجاب استقبال كرده، امنيّت اجتماعى جامعه را تضمين مى‏كند.

2. تقوا پرهيزكارى بانوان، ضامن تأمين امنيّت اجتماعى است و تا اين پايه محكم معنوى در قلب بانوان شكل نگيرد، حجاب را نوعى محدوديّت براى خود قلمداد كرده و امنيّت اجتماعى انسان‏ها را تهديد مى‏كند.

خانمى كه بداند تقواى الهى پادزهر بيمارى دل‏ها است كه حجاب‏هاى تاريك جان را غرق مى‏كند و لانه‏هاى هوس را برمى‏اندازد آن را به كام جان خود مى‏ريزد تا عالم جانش، گلستان گل‏هاى طاعت و تسليم گردد و خيمه حجابش را برمى‏افروزد تا حافظ بوستان ارزش‏هاى خويشتن و آرامش درونى اجتماع خود شود.

3. آگاهى شناخت سيماى زن، حقيقت حجاب، فلسفه و آثار آن، از جمله پايه‏هاى مستحكم پوشش دينى و تبلور امنيّت اجتماعى است. وقتى خانمى به پاسخ درونى خود كه چرا بايد پوشيده باشم نايل شود، پايه‏هاى حجاب دينى در او شكل گرفته و با آگاهى كامل به امنيّت اجتماعى ارزش مى‏بخشد و دوام آن را تضمين خواهد كرد. به طور كلّى، آگاهى زن نسبت به آثار مطلوب حجاب و مهم‏تر از آنها مسئلة امنيّت اجتماعى، باعث مى‏شود كه نه تنها احساس سنگينى از پديده حجاب نكند بلكه از آن به خوبى استقبال كرده، وسوسه‏هاى شيطانى را هيچ مى انگارد و آرامش برونى و درونى اجتماع را وسعت مى‏بخشد.

همچنين اين پيام اصيل و عرفانى را هميشه آويزة گوش‏هاى خود مى‏گرداند: «خواهرم سرزمين جانت را با خورشيد آگاهى، روشن كن تا بر زواياى وجودت بتابد و آن‏چنان كه هستى خود را بشناسى، آن گاه دريابى كه حجاب باله‏هاى شنا به سوى سرچشمه هستى، امنيّت فردى و اجتماعى كامل است و پوشش‏هاى مهيّج، وزنه‏هاى سنگينى است كه زن را غريق ژرفاى مهيب دنيا كرده، امنيّت او و جامعه اش را برهم مى‏زند».(8)

پى ‏نوشت‏

(1) نور (54)، آية 30.

(2) احزاب (33)، آية 59

(3) غلامعلى حداد عادل، فرهنگ برهنگى و برهنگى فرهنگى، ص 40

(4) احزاب (33)، 53

(5) بحارالانوار، ج 104، ص 34

(6) محجة البيضاء، ج 5، ص 177

(7) محمدرضا اكبرى، تحليلى نو و عملى از حجاب در عصر حاضر، ص 41 16

(8) برگرفته از: مهدى سلطانى رنانى» مقاله حجاب و امنيّت اجتماعى «