مسالهی حجاب در جمهوری اسلامی ایران/معرفی کتاب
آنچه به عنوان دلیل روند نامناسب حجاب و پوشش پس از اتمام ایام دفاع مقدس مطرح است، نقایص متعدد در حوزه شناخت، گرایش و رفتار میباشد و یکی از نکات اساسی در این حیطه، میزان و نوع نقش مردم و حکومت است و اینکه آیا حکومت در قبال حجاب و پوشش شهروندان مسئولیت و وظیفهای دارد یا نه؟
مساله حجاب در جمهوری اسلامی ایران
«بررسی حقوقی ـ جامعهشناختی»
نویسنده: دکتر علی غلامی (عضو هیات علمی دانشگاه امام صادق (ع))
انتشارات: دانشگاه امام صادق (ع) و پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات
چاپ اول: ۱۳۹۱
بحث حجاب و پوشش دارای سابقهای به اندازه عمر بشر بود و هم زمان با هبوط حضرت آدم (ع) و حوا به زمین وآشکار شدن عورات آننها بر یکدیگر موضوعیت یافته است. در ایران تا قبل از اسلام بحث حجاب و پوشش تحت تاثیر آموزههای مختلفی است که در هنگام ورود اسلام و همزمان با حاکمیت ساسانیان تعالیم زرتشتی نقش اساسی را در این موضوع ایفا میکند.
کتاب حاضر در ۵ فصل تدوین شده است:
در فصل اول، پس از تفصیل مفردات موضوع و واژگان کلیدی به جایگاه حجاب در ادیان الهی، آیینهای بشری و ملل مختلف در ایام باستان و معاصر میپردازد و در ادامه به مبانی و ضرورتهای حجاب اشاره شده است.
در قسمت اول این فصل پس از تبیین معنا و مفهوم صحیح دو واژه حجاب و عفاف، رابطه دقیق این دو با هم مورد اشاره قرار گرفته و مشخص میشود که عفاف و حجاب دو مفهوم مترادف و هم معنی نیستند. در قسمت دوم این فصل نیز موضوع حجاب و پوشش در میان ادیان الهی، آیینهای بشری و ملل مختلف مورد بررسی قرار میگیرد تا معلوم گردد که بحث پوشش در میان سه دین یهود، مسیحیت و اسلام از چه جایگاهی برخوردار است. البته آیینهای دیگر بشری نیز مورد اشاره قرار گرفته است. در ادامه موضوع مورد تبیین بخش سوم از فصل ابتدایی این کتاب، بحث مبانی و ضرورتهای حجاب و پوشش است واینکه موضوع پوشش و حجاب چه تاثیراتی در حوزهٔ فردی، خانوادگی و اجتماعی به جای میگذارد.
در فصل دوم، علل بدحجابی در حوزه فردی، خانوادگی و اجتماعی مورد بررسی قرار میگیرد که هر کدام از این حوزهها نیز در سه ساحتشناختی، گرایشی و رفتاری دیده شده است.
به عنوان نمونه، در ساحتشناختی حوزهی فردی، از جمله عللی که در تشکیل و نضج تلقی، نگاه و ذهنیت فرد نسبت به مساله حجاب و پوشش نقش داشته، تصور غلط از فلسفه، مفهوم و حد حجاب و پوشش، خلط میان مفهوم آزادی با بیقیدی، ضعف میان ایمان و اعتقادات مذهبی و مواردی از این دست است.
در فصل سوم، در نقطه مقابل فصل دوم به راهکارهای حل مشکل بدحجابی پرداخته شده و همانند فصل دوم در حوزههای فردی، خانوادگی و اجتماعی در سه ساحت پیش گفته (شناختی، گرایشی و رفتاری) راهکارهایی ارائه شده است.
به عنوان مثال، در ساحت رفتار حوزه خانوادگی، راهکارهای رفتاری خانواده جهت حل مشکل بدحجابی شامل مواردی چون، پوشیدگی تعاملات جنسی والدین، التزام اعضای خانواده به ارضای نیازهای یکدیگر و کنترل روابط دوستانه و فامیلی فرزندان میباشد.
فصل چهارم، بحث چرائی و چگونگی ورود حکومت اسلامی به محدودهٔ پوشش و حجاب مورد بحث قرار میگیرد و در ۵ محور به ضرورت ورود حکومت به این حوزه اشاره شده است.
حقوق و تکالیف حکومت اسلامی، تعیین حد برای تخطی از مرزهای الهی، ضرورت و وجوب برخورد با متظاهر به منکر، امر به معروف و نهی از منکر و قاعده «التعزیر لکل عمل محرم»، محورهایی هستند مبنای ورود حکومت اسلامی به حیطه پوشش را روشن میسازند.
فصل پنجم و در واقع بخش پایانی کتاب، ناظر بر شبهاتی است که به طور معمول شنیده و از آنها بحث میشود. الزامی بودن یا نبودن حجاب در صدر اسلام، خصوصی یا عمومی بودن حجاب و پوشش، تاثیر حجاب بر التهاب بیشتر جامعه، رابطه حجاب با آزادی و فعالیت زن و…….
دلایلی متقن برای ضرورت ورود حکومت به حوزه پوشش
همان طور که در فصل چهارم کتاب آمده، حقوق و تکالیف حکومت اسلامی، تعیین حد برای تخطی از مرزهای الهی، ضرورت و وجوب برخورد با متظاهر به منکر، امر به معروف و نهی از منکر و قاعده «التعزیر لکل عمل محرم»، دلایلی هستند که ورود حکومت به مقوله حجاب را ضرورت میبخشند.
به عنوان مثال، برای بررسی «حقوق و تکالیف حکومت اسلامی»، از چهار منظر میتوان آن را مورد بررسی قرار داد. از نگاه قرآن کریم، روایات، ففها و عقل.
چنانکه در نگاه قرآنی، خداوند متعال در سوره مبارکه اعراف آیه شریفه ۱۵۷، میفرمایند:
«آنان که از رسول و پیامبر امی که در تورات و انجیلی که نزد آنان است، اوصاف و نشانی نگاشته آمده، پیروی کنند و آنان را به نیکویی امر و از پلیدی نهی میکند و بر آنان هر طعام پاکیزه را حلال و هر چیز پلید و منفور را حرام میگرداند و بارهای گران و زنجیرهایی را که بر دست و گردن آنان است، برمیدارد، پس آنان که به وی گرویدند و حرمت و عزت او را نگه داشته و یاریش دادند و از نوری که به وی نازل گردیده پیروی کردند؛ این گروه در حقیقت همان رستگاران عالمند.»
همچنانکه در محور بحث «امر به معروف و نهی از منکر» نیز از منظر روایات آمده است:
حضرت امیرالمومنین: « تمام کارهای نیک و حتی جهاد در راه خدا در برابر امر به معروف و نهی از منکر چون قطرهای است در برابر دریای پهناور» (نهجالبلاغه،کلمات قصار، شماره ۳۷۴)